Karmaşık gerçeklikleri kavramlarla düşünüyoruz. Her ne kadar kavramlar bir soyutlama içerse de onlar olmadan çok karmaşık ve bulanık görünecek gerçeklikler, onlar sayesinde anlaşılabilir hale geliyor. Özellikle toplumsal olayları ve gerçekleri bu yüzden hep kavramlar temelinde tartışıyoruz. Ancak burada bir sorun başlıyor, eğer kavramlara farklı anlamlar yüklüyorsak tartışırken ortak bir noktaya varmak imkansız hale gelebiliyor. Ya da bir konuyu gerçekçi bir biçimde anlamamız olanaksız hale gelebiliyor. Ne yazık ki Türkçe bir çok alanda kavramların geliştirildiği bir dil olmamış. O yüzden bir çok kavram yabancı dillerden Türkçeye geçmiş. Bunu yaparken de bazen bir başka dilden terimleri olduğu gibi almışız, bazen de bunlara Türkçe bir karşılık bulunmuş ve bu Türkçe karşılık yaygın olarak kullanılmaya başlanmış. Bazen de hem yabancı terim hem Türkçe karşılığı kullanılır olmuş.

Kavramların çoğunun Türkçeye yabancı dillerden gelmesi burada çeviri sorunlarını da ortaya çıkarıyor. Türkçeleştirelim derken kimi kavramların resmi Türkçe karşılıkları gerçek anlamından uzaklaşmış ya da konuyu netleştirmek yerine kafa karıştırıcı bir rol oynamaya başlamışlar. Bu da tabii ki baştan yabancı dilden Türkçeye çevirirken özen gösterilmemesinin bir sonucu. Uzun süredir çevirileri kontrol etmekle ve çeviri redaksiyonuyla uğraşan birisi olarak bu sorunu bu yazıda iki örnekle açmaya çalışacağım.

Toplumsal ekoloji düşüncesi Murray Bookchin tarafından 1960'lardan itibaren şekillenmeye başladı. Bookchin'in 1990'larda yayımladığı kitap ve makalelerle son şeklini aldı diyebiliriz. Bu dönem aynı zamanda Batı merkezli dünyanın sonsuza kadar süreceği gibi bir anlayışın hakim olduğu bir dönemdi. Her ne kadar toplumsal ekoloji Avrupamerkezci bu düşünce yapısına köklü bir eleştiri getirse de özelde Batı hegemonyasını tartışmadı, yalnızca genel olarak tahakkümün ortadan kalkacağı bir dünyaya nasıl ulaşabileceğimizi gündeme aldı. Oysa her ne kadar II. Dünya savaşı sonrasında sömürge sisteminin çöküşü yeni-sömürgeciliği geliştirmiş olsa da sermaye birikim döngülerinin günümüzde geldiği nokta Batı egemenliğinin çöküş sürecine girdiğimizi gösteriyor. Dolayısıyla toplumsal ekoloji düşüncesi de Batı egemenliğinin hep var olacağını varsayan bir söylemden sıyrılıp bu hegemonya sona erdikten sonraki dünya için de geçerli olacak bir söylem geliştirmek durumunda. Bu da her anlamda Avrupamerkezcilikten arınmayı, sınıf tahakkümünün ve kapitalist devletin ötesinde her türlü devlet geleneğinin yarattığı tahakkümleri vurgulayan bir toplumsal ekoloji söylemini geliştirmeyi gerektiriyor.

Avrupamerkezcilik iki temel kriterle tanımlanabilir: 1. Çizgisel tarihsel gelişme anlayışı, 2. Kalkınmacılık. Ancak her ne kadar bu iki kriterin sonucu olsa da üçüncü bir unsur olarak kapitalist modernitenin kökenlerini, esasen Avrupa'ya özgü içsel gelişmelerin ürünü olarak görmeyi de eklemekte yarar var. Toplumsal ekoloji ilk iki kritere göre Avrupamerkezciliğe alternatif bir düşünce geliştirmiştir. Ancak o dönemin yaygın tarih yaklaşımının bir sonucu olarak kapitalist modernitenin kökenlerini, esasen Avrupa'ya özgü içsel gelişmelerin ürünü olarak gören bir anlayışın izlerini taşımaktadır. Toplumsal ekoloji düşüncesi daha çok ekolojik sorunlara yoğunlaşarak buna alternatif yaklaşımlarla ilgilenmemiş, bunun sonucu olarak da günümüzdeki tahakküm sorunlarının bir bölümünü gözardı etmiştir. Daha önemlisi önümüzdeki dönemde giderek öne çıkacak olan dünya düzeni sorununa ve farklı devlet geleneklerinin buna etkisine dokunmadı. Bu toplumsal ekoloji düşüncesi açısından önemli bir boşluk yaratmış durumda.